- Έθιμα και παραδόσεις της ελληνικής κοινωνίας
Η ελιά και το λάδι κυριαρχούν τόσο
έντονα και αποφασιστικά στον αγώνα μας για επιβίωση ώστε πήραν στη λαϊκή
φαντασία μυθικές διαστάσεις, χάραξαν ανεξίτηλα τη ζωή και τη μοίρα μας και
συνδέθηκαν με αρχετυπικές μορφές της ομαδικής μας σύνδεσης. Τους αποδόθηκαν
μαγικές δυνάμεις και επηρέασαν πολυποίκιλα τη θρησκευτικότητα μας. Η πίστη, ότι
το λάδι μπορεί να ηρεμήσει τα μανιασμένα κύματα, έρχεται από την αρχαιότητα.
Σήμερα το λάδι από το καντήλι του
Αι-Νικόλα, του προστάτη των ναυτικών, πιστεύεται ότι καταπραΰνει τη
θαλασσοταραχή.
Ο Πλούταρχος μας πληροφορεί ότι στην
τελετή του γάμου στεφάνωναν με κλαδιά ελιάς και δάφνης την πόρτα της νύφης και
του γαμπρού. Η παρουσία των κλαδιών της ελιάς στη χαρμόσυνη τελετή του γάμου
διασώζονταν μέχρι πρότινος στην ελληνική ύπαιθρο, όπου στον δίσκο με τα στέφανα
τοποθετούσαν κι ένα κλαδάκι ελιάς. Κατά την γέννηση έβαζαν στην πόρτα του
σπιτιού ένα κλαδί ελιάς, αν ήταν αγόρι, ως σύμβολο μελλοντικής νίκης ή ακμής
περί τη γεωργία για την οποία προορίζονταν. Αν ήταν κορίτσι έβαζαν μια μάλλινη
κορδέλα, δείγμα των γυναικείων ενασχολήσεων.
Σε πολλά μέρη της Ελλάδας, μόλις τελειώσει μια οικοδομή, τοποθετούν στη
στέγη ένα μεγάλο κλαδί ελιάς, δείγμα
ότι το ουσιαστικό μέρος του έργου έχει
αποπερατωθεί.
Σε πολλά χωριά της Κρήτης, την Πρωτομαγιά, κρεμούν στις πόρτες των
σπιτιώνένα κλαδί ελιάς, που την εποχή εκείνη είναι ανθισμένη, μαζί με ένα
κλαδάκι μολόχας κι ένα στάχυ από σιτάρι ή κριθάρι.
Η φλόγα του καντηλιού που καίει με τη βοήθεια του λαδιού συμβολίζει το
θείο φως πηγή της υπέρτατης αλήθειας και της ύψιστης δύναμης. Το φως του Αλλάχ
είναι όμοιο με την εστία μιας λάμπας που μέσα αστράφτει σαν λαμπερό αστέρι.
Φωτίζεται από το ευλογημένο δέντρο-την ελιά- δεν ανήκει ούτε στη ανατολή ούτε
στη Δύση όπου το λάδι φωτίζει κι ας μην το αγγίζει η φωτιά: φως πάνω σε φως
«Εδώ ο θεός είναι η πηγή κάθε γνώσης και ταυτόχρονα το μέσο δια του οποίου ο
άνθρωπος μπορεί να συλλάβει την υπερβατικότητα». Η εικόνα της ελιάς κυριαρχεί
κι η ρίζα της διακλαδώνεται καλύπτοντας όλο τον κόσμο, ενώ το υπερκόσμιο φως
της αποκαλύπτει το υπέρτατο ον το άχρονο και αιώνιο.
Το λάδι του καντηλιού έχει μεγάλη θεραπευτική χρήση μια και η επάλειψη
με αυτό των πονεμένων σημείων του σώματος προκαλούσε ανακούφιση, κατά τη λαϊκή
αντίληψη, «το λάδι του καντηλιού
θεραπεύει καλύτερον παντός άλλου πάσαν νόσο»
Στις ελαιοπαραγωγές περιοχές της χώρας μας, οι γυναίκες σταύρωναν τα
παιδιά τους με το λάδι του καντηλιού κάθε βράδυ για να προστατεύονται από τα
«κακά ονείρατα», όπως έλεγαν.
Οι ναυτικοί αν έπεφταν σε κακοκαιρία και κινδύνευαν έραιναν στη θάλασσα
το λάδι
από το καντήλι που έκαιγε στα
εικονίσματα του πλοίου με την παράκληση να
ημερεύουν τα κύματα.
Το καντήλι, το λυχνάρι και η φλόγα του συνδέθηκε με την ίδια την
ανθρώπινη
ψυχή, για αυτό κι ο λαός μας συχνά
όταν κάποιος πέθαινε έλεγε: «μέχρι εκεί ήτανε το
λάδι στο καντήλι τους».
Το ελαιόλαδο δίνει δύναμη και φως στην ψυχή. Σε κάθε γωνία της Ελλάδας
μέσα σε
μικρά εικονοστάσια, μέρα και νύχτα
ανάβει ένα καντήλι με ελαιόλαδο για την ψυχή
που έφυγε ή ως «αντίδωρο» για την
ψυχή που σώθηκε.
Καθαρό ελαιόλαδο και μόνο έκαιγε στα καντήλια των εβραϊκών ναών και των
θυσιαστηρίων συνήθεια που υιοθετήθηκε
αργότερα από όλες τις ορθόδοξες
εκκλησίας.
Σε κείμενα περιηγητών των 17ου και 18ου αιώνων διαβάζουμε ότι παρότι οι
Έλληνες
συχνά δεν είχαν να φάνε, πήγαιναν
ωστόσο στην εκκλησία ως προσφορά μεγάλες
ποσότητες εκλεκτού ελαιόλαδου. Το
δέξιμο δε της αποστολής του λαδιού στην
εκκλησία συνοδευόταν από την ευχή
του ιερέα.
Ως σήμερα από το πρώτο λάδι της
παραγωγής τους, οι Έλληνες αγρότες στέλνουν
δώρο στην εκκλησία για το άναμμα των
καντηλιών, ενώ με αυτό ανάβουν και τομικρό καντήλι στο εικονοστάσι του σπιτιού
τους.
Οι αγρότες μας ποτέ δεν ξεχνούν αυτή τους την προσφορά ακόμη και σε
δύσκολες
εποχές, πάντα ξεχωρίζουν την πιο
γερή και παραγωγική ελιά τους και την δωρίζουν
στην εκκλησία.
Το ελαιόλαδο στα έθιμα των ναυτικών –ψαράδων
Το λάδι στα έθιμα σύμφωνα με τους ναυτικούς μας και τους ψαράδες, είχε
την
ιδιότητα να κάνει την τρικυμισμένη
θάλασσα γαλήνια και καθαρή. Μέχρι σήμερα
όταν η θάλασσα είναι ήρεμη οι
ψαράδες λένε ότι έχει «λαδιά».
Παλαιότερα, πριν ανακαλυφθεί ο αλιευτικός φακός, οι δύτες έριχναν
ελαιόλαδο στη
θάλασσα, η οποία με αυτόν τον τρόπο
επιπεδωνόταν, κι έτσι διευκολυνόταν η
διείσδυση των ακτινών του ήλιου σε
μεγάλο βάθος και μέχρι το βυθό, πράγμα που
τους επέτρεπε να διακρίνουν τα
αλιεύματα. Όσοι δεν ψάρευαν με πυροφάνι τη νύχτα
κοντά στις ακτές και μεταχειρίζονταν
καμάκι, χρησιμοποιούσαν τη λεγόμενη
«λαδιάν», άμμο αναμεμειγμένη με
ελαιόλαδο, που σκορπούσαν στην επιφάνεια της
θάλασσας και την έκανε διάφανη και
καθαρή.
Σύμφωνα με πολλά ναυτικά χρονικά, προκειμένου οι ναυτικοί να αποκρούσουν
και να αμβλύνουν τη δύναμη των κυμάτων, τα οποία χτυπούσαν «κατάπρυμα» το
πλοιάριο, σε περιόδους σφοδρής θαλασσοταραχής, κρεμούσαν μικρά σακιά γεμάτα
ελαιόλαδο, τρυπημένα με χοντρική βελόνα, έτσι ώστε να στάζει το λάδι αργά μπροστά
στην πρύμη του καραβιού.
Στη Σύμη, σύμφωνα με περιγραφή ενός περιηγητή οι σφουγγαράδες
χρησιμοποιούσαν το λάδι για να
εμποδίζουν την κατάποση νερού την ώρα που βουτούσαν στα βαθιά για σφουγγάρια.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου